برگزاری نشست علمی« نظام حقوقی اسلام از دیدگاه حضرت آیت الله علامه محمدتقی مصباح یزدی(ره)» در نمایندگی جامعة المصطفی افغانستان

این نشست که از سلسله پیش‌نشست‌های «همایش بین المللی چیستی و چرایی علوم انسانی اسلامی از دیدگاه آیت الله علامه مصباح یزدی(ره)» است، روز پنجشنبه تاریخ 1404/2/11 در نمایندگی جامعة المصطفی افغانستان با حضور اساتید و کارمندان نمایندگی برگزار گردید.

کارشناسان این نشست علمی آقایان محمدطاهر رفیعی و سیدمحمدسجادی بودند که دبیری آن را آقای عباس ارشاد به عهده داشت.

نشست با تلاوت قرآن کریم توسط آقای فرهمند آغاز شد و پس از طرح موضوع توسط دبیر علمی، آقای رفیعی در رابطه با خدمات علمی علامه مصباح یزدی صحبت نمود. ایشان علامه مصباح یزدی را فیلسوف، متکلم، فقیه، مفسر قرآن کریم و از دانشمندان بزرگ جهان اسلام دانست.

آقای رفیعی در رابطه با مبانی نظام حقوقی اسلام از دیدگاه علامه مصباح یزدی اظهار داشت: از دیدگاه علامه مصباح یزدی مبانی نظام حقوقی در چند چیز خلاصه می شود، از جمله اصل بنیادین «توحید تشریعی» که به معنای انحصار قانونگذاری و تشریع به خداوند است. تامین مصالح بشر، از دیگر اصول و مبانی نظام حقوقی اسلام است .

ایشان افزودند: مبنای دیگر نظام حقوقی اسلام از دیدگاه علامه مصباح یزدی کمال بشر بر اساس قوانین الهی و دینی میباشد؛ چون خداوند متعال با آگاهی از معیار حسن و قبح، سعادت جامعه بشری را با وضع قوانین خود به طور کامل تأمین می‌کند.

آقای رفیعی در ادامه در باره نظریات علامه مصباح یزدی پیرامون سازگاری نظام حقوقی اسلام با تحولات و نیاز های روز جامعه سخن گفت و در رابطه با روش هایی که برای بومی سازی و تبیین این نظام باید بهره گرفت توضیح داده و بیان کرد:  از دیدگاه علامه مصباح یزدی وجود قوای ثلاثه و شوراهای قانونگذاری به نفس خود ضرورت ندارد؛ زیرا نیاز های جامعه در دو نیاز ثابت و متغییر خلاصه می شود که در نیازهای ثابت جامعه قوانین الهی تمامی جوانب را در نظر گرفته است که با اجرای دستورات الهی این نیازها در همه ادوار تاریخ رفع خواهد شد؛ اما در نیاز های متغیر جامعه که مطابق شرایط زمان و مکان تغییر پیدا می کند، نیاز به شوراهای قانونگذاری و قوای ثلاثه احساس می شود که قانونگذاری این شوراهای باید مبتنی و منطبق بر دستورای الهی و دینی باشد.

ایشان در این باره افزودند: به عقیده علامه مصباح یزدی در شوراهای قانونگذاری باید متخصصان و صاحب نظران حضور داشته باشند و شوراهای قانونگذاری زمانی کارآمد است که بتواند درک درستی از قوانین الهی داشته باشند و مطابق شریعت اسلامی نیازهای جامعه را بر طرف نماید و از منابع تشریعی اسلام که همانا قرآن کریم، سنت، عقل و اجماع است استفاده گردد.

در ادامه آقای سیدمحمد سجادی کارشناس دیگر نشست پیرامون چیستی و ارکان نظام حقوقی اسلام توضیح داد. ایشان نظام حقوقی را متشکل از مجموعه بایدها و نبایدهایی دانست که خود از سازمان های خرد به وجود می آید. در حقیقت این سازمان های خرد مانند سازمان نکاح، ارث و... سازمان بزرگ تری مانند خانواده و به تعقیب آن نظام بزرگتر را پدید می آورد.

کارشناس مذکور با مقایسه نظام حقوقی اسلام و سکولار، نظام حقوقی سکولار را بر اساس نظریات دانشمندانی  چون ژان ژاک روسو ناشی از قرارداد اجتماعی دانست. دولت های سکولار بر اساس این مبنا بایدها و نبایدهایی را وضع می‌کنند؛ اما بر اساس نظریه علامه مصباح یزدی مبنای حقوقی نظام حقوقی اسلام اراده تشریعی خداوند است، دیگر مؤلفه‌هایی چون عدالت و مصلحت که در نظامهای حقوقی سکولار به حیث مبنا مطرح اند، در طول اراده خداوند قرارمی‌گیرند.

ایشان افزود: در نظام حقوقی سکولار اهدافی چون تأمین مصالح، حفظ نظم عمومی، اصلاح  جامعه، ارعاب، تشفی خاطر (در نظام جزایی) به حیث اهداف اساسی مطرح اند؛ اما هدف اساسی  و نهایی نظام حقوقی اسلام تقرب به خداوند متعال است که دیگر اهداف مذکور در مراتب بعد از آن قرارمی گیرند. تفاوت دیگری که در نظام حقوقی سکولار و نظام حقوقی اسلام از دیدگاه علامه مصباح یزدی وجود دارد منابع می باشد، چنانکه در نظام حقوقی سکولار منابع نظام حقوقی شامل قوانین اساسی، عادی و معاهدات می گردد، اما در نظام حقوقی اسلام چهار منبع؛ قرآن، سنت، عقل و اجماع مطرح است.

ایشان در ادامه با اشاره به ویژگیهای نظام حقوقی اسلام، اظهار داشت که علامه مصباح یزدی به جامعیت و استمرار قوانین الهی باورمند است؛ یعنی این قوانین تمامی جوانب زندگی بشری را شامل میگردد و افزون بر آن از ویژگی دوام برخوردار است؛ در حالیکه نظام های حقوقی سکولار دئما در حال تغییر اند و از جامعیت لازم برخوردار نیستند.

این نشست علمی همزمان به صورت آنلاین برای کاربران شبکه های مجازی نیز پخش گردید.