برگزاری نشست علمی « بررسی کرامت انسانی و دلالت‌های تربیتی آن در اندیشه علامه طباطبایی» در نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان

 نشست علمی « بررسی کرامت انسانی و دلالت‌های تربیتی آن در اندیشه علامه طباطبایی» روز چهارشنبه تاریخ 1402/8/17 در نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان برگزار گردید.
آقای محمدآصف حکمت و آقای علیشاه فائق کارشناسان نشست و آقای سید محمد عالمی دبیر نشست بودند. 
آقای حکمت، مفهوم کرامت انسانی را یکی از مفاهیم کلیدی در منظومه معارف اسلامی و در علوم انسانی معاصر قلمداد نمود و بیان داشت این مفهوم از منظرهای مختلف قابل بررسی است؛ از منظر عرفانی، فقهی-حقوقی، فلسفی و.... ایشان در ادامه بیان داشت که علامه طباطبایی با توجه به اینکه هم مفسر بود و هم فقیه و هم فیلسوف و عارف درک پیچیده و عمیق از مفهوم کرامت انسانی به دست می‌دهد. وی گفت می‌توان برداشت علامه طباطبایی را که خود قله رفیع حکمت اسلامی در دوران معاصر است با دیدگاه ایمانویل کانت که به نوبه خود در تفکر غربی مدرن جایگاه بلندی دارد مقایسه نمود. ایشان خاطرنشان نموده که حقوق بشر غربی بر مبنای اندیشه کانت راجع به کرامت انسانی استوار است و غربی‌ها اندیشه‌های کانت را در زمینه‌های مختلف بسط داده است اما در جهان اسلام هنوز نسبت به اندیشه‌های علامه‌طباطبایی به‌خصوص در موضوع نوآوری‌ها و نکته‌سنجی‌های ایشان راجع به کرامت انسانی کار بایسته و فراخور انجام نشده است. ایشان سپس به تمایز دیدگاه کانت از دیدگاه علامه طباطبایی در این زمینه پرداخت و اظهارداشت علامه کرامت انسانی را به معنای کانتی کلمه نمی‌پذیرد، بلکه درک متفاوت از آن به دست می‌دهد، درکی که مبتنی بر معارف اسلامی و حکمت متعالیه است. علامه طباطبایی به جای کرامت ذاتی از کرامت تکوینی سخن می‌گوید؛ کرامتی که در خلقت انسان از سوی خدواند برای او اعطا شده است. وی مؤلفه‌های کرامت تکوینی را سه چیز معرفی نمود: نعمت‌های بی‌بدیل الهی که مخصوص انسان است، ظرفیت‌های خاصی که به انسان اعطا شده است و جایگاه رفیع انسان‌ها در هرم هستی.  ایشان اظهار داشت که ظرفیت انسانی در قوس صعود و هبوط بی‌انتها است. هم می‌تواند به مقام قرب الهی نایل آید و هم در قوس نزول می‌تواند فروتر از حیوانات و جمادات قرار گیرد و آرزو کند «یا لیتنا کنت ترابا». در نتیجه کرامت انسانی در اندیشه علامه طباطبایی امری است که از جانب خداوند در حین خلقت به او اعطا شده است. این پژوهشگر فلسفه و علوم تربیتی سپس به پیامدهای تربیتی این دیدگاه به کرامت انسانی پرداخت و اظهار داشت می‌توان میان دو نوع کرامت تفکیک نمود: کرامت تکوینی و کرامت اکتسابی. وی کرامت اکتسابی را منتج از کرامت تکوینی و مبتنی بر اختیار و اراده آزاد بشری دانست. همانگونه که هبوط انسان از مقام انسانیت به مرحله مادون انسانی نیز از این امر ناشی می‌شود. آقای حکمت در پایان اظهار داشت که مطابق رهیافت علامه تعلیم و تربیت فرایند انتقال و تعمیق دانش در وجود افراد انسانی است و از طریق تربیت غرایز بشری هدایت شده و گرایشهای متعالی انسانی تقویت می‌شود. وی هدف تعلیم و تربیت را رسیدن به جایگاه مطلوب و سعادت ابدی و قرب الهی دانست.

آقای علیشاه فائق کارشناس دیگر برنامه بیان داشت جهان اسلام امروزه به دلیل فطرت فکری و علمی ایجاد شده به نوعی باید هم در قبال سنت فکری خود و هم در قبال افکار و اندیشه‌های مدرن غربی تعیین موضع نماید. متفکران مسلمان در قبال اندیشه‌ها، مفاهیم و ارزش‌های غربی یا متجمدانه، یا متجددانه و مجددانه عمل نموده‌اند. ایشان غرب زدگی را موضع‌گیری متجددانه، دگماتیسم مذهبی را رویکرد متجمدانه و پذیرش نسبی و اصلاحگرانه را مجدانه خواند. این پژوهشگر فلسفه و علوم انسانی اظهار داشت، علامه طباطبایی را می‌توان از اندیشمندانه مجدد قلمداد نمود که بر مبنای حکمت متعالی و معارف دینی نسبت به مسائل هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی جهان معاصر و مفاهیم مرتبط با این موضوعات اندیشید و به بصیرت‌های بسیار غنی و ارزشمند دست یافت. ایشان اظهار داشت که در سنت فلسفه اسلامی ما دو مفهوم ماهیت و وجود را داریم که براساس این دو مفهوم سنت فلسفه اسلامی دوپاره شده است: فلسفه‌های اصالت‌الماهیتی و فلسفه‌های اصالت الوجودی. مرحوم علامه در این میان در قالب سنت فلسفی اصالت‌الوجودی قرار می‌گیرد و بر این‌اساس، کرامت انسانی را توضیح و تبیین می‌کند. ایشان در ادامه افزود که علامه بهره‌مندی از وجود را نوعی کرامت تلقی می‌کند. کرامت تکوینی یعنی کرامت بهره‌مندی از وجود. و براین‌اساس، کرامت تکوینی اصل است و کرامت تشریعی فرع آن و در مقام تعارض کرامت تکوینی مقدم است. ایشان سپس به نحوه جمع کرامت اکتسابی و تکوینی پرداخت و بیان داشت مطابق آموزه اصالت‌الوجود، وجود امر تشکیکی است و شدت و ضعف می‌یابد. وی تعلیم و تربیت را برای انسان در این راستا و از این منظر تحلیل نمود و اظهار داشت انسانی که تعلیم می‌بیند و درست تربیت می‌شود مطابق حرکت جوهری و لبس بعداللبس هویت انسان با دانش و خویشتن‌بانی (تقوی) در قوس صعودی هستی عروج می‌کند و از مرتبه وجودی شدیدتر برخوردار می‌شود.  ایشان روش علامه طباطبایی را در تربیت انسان انتقادی خواند. و هدف تربیت را تحقق خود اصیل انسانی هر فرد معرفی نمود. 
این نشست علمی که به‌عنوان پیش‌نشست کنگره بین‌المللی علامه محمدحسین طباطبایی برگزار گردید، همزمانه به‌صورت آنلاین در دسترس کاربران فضای مجاز قرار گرفت مورد استقبال مخاطبان حاضر در جلسه و کاربران شکبه‌های اجتماعی قرار گرفت.