نشست علمی «بررسی فقهی-حقوقی آتانازی ویا مرگ از روی ترحم و جایگاه آن در حقوق افغانستان» در نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان برگزار شد.

نشست علمی «بررسی فقهی-حقوقی آتانازی ویا مرگ از روی ترحم و جایگاه آن در حقوق افغانستان» روز پنجشنبه تاریخ 6/30 /1402در سالن دفاعیه نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان  برگزار گردید.

کارشناسان نشست آقای سید جاوید شکیب‌زاده و امیرشاه نوری و دبیر علمی نشست محمدباقر شمس بودند.

نشست پس از تلاوت آیاتی چند از کلام‌الله مجید آغاز شد و سپس آقای شکیب زاده در مورد تعریف آتانازی و انواع آن پرداخت و اظهار داشت: مرگ پدیده‌ی است ناخوشایند و ترسناک و به همین دلیل انسان‌ها نمی‌خواهند با پدیده مرگ و پیامدهای آن مواجه شوند. اما ناگزیری مرگ باعث می‌شود که افراد سرانجام به آن تن دهند.  ایشان در ادامه پیرامون برخی مواردی که افراد به دلیل ابتلا به بیماری‌های لاعلاج، کشنده و همراه با درد و رنج شدید، از یک سو امیدشان از زندگی قطع می‌شوند و از سوی دیگر رنج و درد شدید تحمل آنان را به نقطه صفر می‌رسانند، دراینگونه موارد فرد رضایت می‌دهد که شرایط مرگ بدون درد و آرام وی را فراهم نمایندصحبت نمود.

شکیب زاده در ادامه بیان داشت، آتانازی را می‌توان ذیل چند دسته قرار دارد: آتانازی فعال که بیمار از پزشک می‌خواهد که شرایط مرگ آسان و راحت را برای وی فراهم کند. آتانازی غیرفعال(منفعلانه) داوطلبانه در صورتی است که با رضایت بیمار، دکتر و شخص معالج با عدم تجویز دارو یا نرساندن مثلا اکسیژن مرگ بیمار را رقم می‌زند. اما آتانازی فعال غیرداوطلبانه در موردی است که نه شخص بیمار بلکه اطرافیان او از پزشک معالج می‌خواهند که زمینه مرگ راحت بیمار را فراهم نمایند.، اما آتانازی منفعل غیرداوطلبانه زمانی رخ می‌دهد که بیمار و اطرافیانش در جریان امور قرار نمی‌گیرد و پزشک معالج با عدم تجویز دارو  مرگ بیمار را تسریع می‌کند. وی سپس به تقسیم‌بندی دیگر آتانازی اشاره نمود و گفت از یک نظر می‌توان آن را به مستقیم و غیرمستقیم تقسیم نمود. ایشان سپس به بیان حکم هریک از منظر حقوقی پرداخت و بیان داشت علی‌المبنی مکاتب حقوقی که حیات را از حقوق سلب‌ناشدنی افراد می‌دانند و آن را حتی توسط خود فرد نیز سلب‌ناشدنی معرفی می‌کنند، به منع آتانازی حکم صادر کرده‌اند. در سوی دیگر مکاتب حقوقی که حق حیات را تحت شرایط خاصی امر سلب‌شدنی می‌دانند، آتانازی را با شرایط خاص تجویز می‌نمایند.

جاوید شکیب‌زاده سپس، به بیان حکم فقهی این مسئله پرداخت و بیان داشت، که در شریعت اسلامی آتانازی هم به لحاظ تکلیفی (یعنی حکم حرمت و عدم حرمت آن) و هم به لحاظ وضعی (احکام مربوط به قصاص و دیه آن) بحث شده است. وی در ادامه این مسئله را از منظر فقه اهل سنت و جماعت و فقه امامیه بحث نمود. وی بیان داشت که قرضاوی آتانازی داوطلبانه انفعالی را تجویز می‌کند. ایشان به دلایل و مستندات ذکر شده در کتاب وسنت پرداخت و بیان داشت، از یک سو موضوع آزادی اراده و اختیار انسان مطرح است و از سوی دیگر اصل حرمت حیات است و در قرآن بالصراحه ذکر شده است: «و لا تقتلوا انفسکم ان الله بکم رحیما. وی اختلاف در موضوع آتانازی را ناشی از این دو بحث مبنایی دانست.

آقای امیرشاه نوری کارشناس دیگر برنامه نخست به مقاله آقای شکیب‌زاده در این زمینه اشاره نمود و گفت که این مقاله یکی از منابع خوب در بررسی آتانازی است. وی سپس در ادامه صحبت‌های کارشناس نخست برنامه به بیان دلایل موافقان و مخالفان آتانازی پرداخت و بیان داشت مخالفان آتانازی به سه دلیل استناد کرده‌اند. نخست اینکه ممکن است سوء استفاده از آتانازی صورت بگیرد. ثانیا، اگر آتانازی قانونی شود، زندگی شبیه یک شیب لغزنده خواهد شد و بسیاری از آدم‌ها از سر تصمیم‌های احساسی در دره مرگ می‌غلطند. و ثالثا، در حالیکه بیمار صحت جسمی و عقلی ندارد چه کسی مصلحت بیمار را تشخیص می‌دهد؟ در این میان موافقان آتانازی استدلال می‌کنند که اولا، انسان‌ها مختار است، و اجازه نداشتن آنان در سلب حق حیات منافی آزادی و اختیار انسانی است. ثانیا، اصل ترحم ایجاب می‌کند که به کسی که به بیماری لاعلاج و جانکاه مبتلا شده است اجازه داده شود که از شر درد و رنج رهایی یابد. ثالثا، اصالت فایده نیز حکم می‌کند فردی را که حیاتش جز درد و رنج برای خودش و بستگانش پیامدی دیگری ندارد و در نتیجه ضرر آن بیش از منفعت آن است، به حیات چنین شخصی آن هم با رضایت خودش خاتمه داده شود.

آقای جاوید شکیب زاده در پایان اظهار داشت که مسئله آتانازی در کد جزای افغانستان به‌صورت مفصل مطرح نشده است و فقط در دو مورد یکی در موردی که کسی در مسابقات ورزشی شرکت می‌کند و دوم کسی که تن به جراحی شفاخانه‌ای می‌دهد باید رضایت دهد و چنانچه بعد از رضایت جانش را از دست دهد یا آسیبی ناخواسته بر وی وارد شد، به جراحان و یا ورزشکاران رقیب مجازاتی نیست و آنان جرمی مرتکب نشده است.

این نشست علمی که همزمان به صورت آنلاین منتشر گردید، مورد استقبال دانشجویان و اساتید حاضر در جلسه و مخاطبان فضای آنلاین واقع شد.