نشست علمی «جنگ‌های مشروع از نظر فقه و حقوق بین الملل» در جامعة المصطفی العالمیه- افغانستان به تاریخ (19/ 2/ 1403) برگزار شد.

جلسه با تلاوت قرآن‌کریم توسط قاری محترم آقای ضیاء الرحمان ضیائی آغاز گردید.

آقای محمد یونس حسنیان (دبیر نشست)، در آغاز جلسه بیان داشت که، امروزه تبیین جنگ‌های مشروع از نظر فقه اسلامی و حقوق بین الملل، با توجه به جنگ‌های جاری جهان به ویژه جنگ خونین و بی‌رحمانه‌ای که رژیم سفاک صهیونیستی علیه مردم مظلوم غزه و کرانه باختری به راه انداخته است، بسیار حایز اهمیت است چرا که ‌از سویی باید وظایف دولت‌ها و حکومت‌های اسلامی در قبال مسأله فلسطین بیان گردد که براساس آموزه‌های اسلامی و اصل یاری رساندن به مظلومان، نباید نسبت به گرفتاری‌های مردم مظلوم غزه و کرانه باختری، بی‌تفاوت باشند و از سوی دیگر، تکالیف جامعه جهانی براساس اصول مسلم حقوق بین الملل در قبال جنایت‌های ددمنشانه رژیم کودک‌کش صهیونیستی، روشن بشود و بالاخره با مطالبه‌گری مردمان آزاده جهان، سازمان بین المللی وادار شود که با استفاده از اهرم‌های فشار بین المللی، اسرائیلیان جنایت پیشه را وادار به توقف جنگ و خون‌ریزی و جبران خسارات مالی و جانی بکنند. ایشان پس از بیان این مقدمه، سوالاتی را متوجه کارشناسان نمود که در ذیل به صورت مختصر مطرح می‌شود:

آقای سید عزیزالله موسوی (کارشناس اول): ابتدا به تعریف فقهی جنگ پرداخت و گفت: در فرهنگ اسلامی از جنگ مسلمانان به عنوان «جهاد» یاد می‌شود که عبارت است از به کار گرفتن توان و قدرت برای جنگیدن در راه خدا. و بیان داشت که، جهاد دارای ویژگی‌هایی است که براساس آنها نمی‌توان هر جنگی را که برخی از مسلمانان می‌کنند، جهاد دانست بلکه مهم‌ترین ویژگی جهاد آنست که برای خدا و در راه خداوند متعال باشد.

ایشان با استناد به کلام یکی از متفکران اسلامی گفت: جنگ‌ها از اتفاقات زمانه‌اند که با صلح و امنیت تعارض دارند درست مانند مرض که با سلامت بدن معارض است. بنابراین باید از راه اعمال سیاست، صلح را حفظ کرد و برای اجتناب از نقض صلح از طریق جنگ عمل کرد، درست مانند اقدامی که برای حفظ و تداوم سلامتی به عمل می‌آید. و بر همین اساس مدعی شد که، مسلمانان جنگ را اجتناب ناپذیر تلقی می‌کنند اما نه به دنبال جنگند و نه اشتیاقی به آن دارند.

در بخش دیگری از سخنان شان به بیان مصادیق جنگ‌های مشروع پرداخت و خاطر نشان کرد که جنگ‌های دفاعی، تدافعی، تنبیهی و کمک و یاری رساندن به مظلومان، از مصادیق بارز جنگ‌های مشروع است که مستند به آیات محکم إلاهی و روایات و سیره نبوی و ائمۀ معصوم علیهم‌السلام می‌باشند.

ایشان در تبیین «جنگ برای همدری و کمک به مظلومان» گفت: امروزه مردم مسلمان و مظلوم فلسطین صدای مظلومیت‌شان برای یاری طلبی بلند است ولی متاسفانه کشورهای اسلامی به خاطر ترس از قدرت های جهانی هیچ حرکتی از خودشان نشان نمی‌دهند در حالی که جا دارد اگر نمی‌توانند به جهاد بپردازند حداقل از نظر مالی رزمندگان فلسطینی را کمک کنند و یا با فشار بر جامعه جهانی جلو سفاکی رژیم خون آشام صهیونیست را بگیرند یا حداقل مانع یاری رساندن به مردم مظلوم فلسطین نشوند و در خنثی کردن موشک‌های تابوشکن ایران اسلامی هم‌دست با صهیونیست‌ها نگردند.

آقای سردار اخلاقی‌زاده (کارشناس دوم): ابتدا عنوان نشست را با ادبیات حقوق بین الملل ناهمخوان دانست و بیان کرد که در عصر حاضر با اصل ممنوعیت کلی جنگ مواجه هستیم. در ادبیات حقوق بین الملل نه تنها جنگ بلکه هرگونه توسل به زور ممنوع است و در مواردی هم که جنگ مشروعیت پیدا می‌کند، موارد استثنایی هستند که از لحاظ حقوق بین الملل ادبیات خاص خودش را دارد و تحت عنوان «جنگ‌های مشروع» یاد نمی‌شود. در حقوق بین الملل جنگ‌های مشروع را تحت عناوین دیگر مثل دفاع مشروع و آنچه در فصل هفتم منشور سازمان ملل آمده، می‌توان مورد بحث قرار داد.

ایشان خاطر در بخش دیگری از سخنان‌شان خاطر نشان کرد که، در بند 4 منشور سازمان ملل متحد هرگونه تهدید به زور و استعمال آن علیه تمامیت ارضی کشورها را ممنوع اعلام کرده است. یعنی نه تنها حق جنگ به رسمیت شناخته نشده بلکه حق تهدید به جنگ هم رسمیت ندارد. با این وجود در حقوق بین الملل هم استثنائاتی برای این اصل قائل شده است. حداقل دو استثنا در خود منشور سازمان بین الملل بیان شده است؛ یکی ماده 42 منشور سازمان ملل است که اقدامات شورای امنیت را تحت عنوان  «سیستم امنیت جمعی» شامل می‌شود و دیگری ماده 51 منشور سازمان تحت عنوان دفاع مشروع است که روسیه حمله‌اش به اکراین را با توسل به همین اصل توجیه می‌کند.