کاربرد عقل نظری و عملی در اقتصاد ازنظر علامه طباطبایی (ره) در نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان تصریح شد

 نشست علمی ««اربرد عقل نظری و عملی در اقتصاد ازنظر علامه طباطبایی (ره )» روزدوشنبه تاریخ 1402/8/22 در نمایندگی جامعة المصطفى افغانستان برگزار شد.

آقایان علمداد حیدری، غلام علی احمدی و احمدعلی نیازی به‌عنوان کارشناسان برنامه و محمود صفایی دبیر علمی نشست بودند.

 در ابتدا آقای علمداد حیدری در بیاناتشان اظهار نمودند: به اعتقاد علامه طباطبایی عقل نظری در آغاز وجود هر انسانی بالقوه و احساسات باطنی یعنی شهوت و غضب فعلیت دارد، عقل عملی که مقدمات حکم خود را از احساسات باطنی می‌گیرد نیز فعلیت دارد. عقل عملی نمی‌گذارد که عقل نظری به فعلیت برسد، دین به کمک عقل نظری می‌شتابد تا عقل نظری یعنی قوه ناطقه قدسیه در وجود انسان فعلیت پیدا کند.

ایشان در ادامه گفتند: علامه طباطبایی معتقد است که جامعه وجود مستقل از افراد دارد و رابطه فرد و جامعه رابطه متقابل است یعنی فرد بر جامعه تأثیر می‌گذارد و از جامعه تأثیر می‌پذیرد. به اعتقاد ایشان صورت‌های مختلف زندگی اجتماعی بر مبنای عقاید مختلف شکل می‌گیرد.

کارشناس دیگر برنامه آقای غلام علی احمدی در سخنان خویش بیان کردند: در میان منابع شناخت، عقل از اساسی¬ترین ابزار شناخت محسوب می¬شود. اقتصاددانان و اندیشمندان غربی در صدسال اخیر تلاش کردند تا عقلانیت را بر رفتار انسان اقتصاد حاکم سازند. عقلانیت کامل ابتدا به‌صورت یک اصل مسلم در علم اقتصاد و سپس به شکل نظریه و درنهایت در قالب الگوی رفتاری تجسم یافت. جزم‌گرایی دکارت به‌عنوان یکی از مبادی معرفت‌شناختی تأثیر زیادی بر علم اقتصاد گذاشت به‌گونه‌ای که آقای پیرو مینی در کتاب فلسفه و اقتصاد بر این باور است که اغلب نظریات اندیشمندان مکتب کلاسیک، نوکلاسیک و حتی نئوکینزین¬ها متأثر از اندیشه‌های دکارتی بوده است.

آقای علی احمد نیازی نخست در مورد علامه طباطبایی صحبت نموده و گفت: علامه طباطبایی به‌عنوان فیلسوفی که هم‌زمان مفسر قرآن و متبحر در حدیث، مسلط بر عرفان و یک اسلام‌شناس ماهر و برجسته بود، نظریه ادراکات اعتباری را مطرح کرد. ادراکات عملی در مقابل ادراکات حقیقی قرار می‌گیرد. ادراکات حقیقی انعکاس واقعیت در ذهن است و ادراکات اعتباری اموری قراردادی، فرضی و جعلی‌اند که بر اساس پاسخ به احتیاجات انسانی جعل می‌شود. یکی از اعتباریاتی که به اقتصاد مربوط می‌شود و از اعتباریات قبل الاجتماع است، استخدام است. انسان بر اساس ادراکات اعتباری برای رسیدن به نیازهای خود، از دیگر اشیاء و حتی انسان‌ها به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به حوائج خود استفاده می‌کند؛ اما این استفاده در علم اقتصاد برای رسیدن به تولید و مصرف بیشتر و سود بیشتر است.

وی در اخیر بیان کرد: ازآنجاکه عقل نظری کبرای قیاس را فراهم می‌سازد، نظریه استخدام با کمک عقل و وحی، اقتصادی است که در خدمت کمال فطری و حقیقی انسان است. این لذت و سود بیشتر، بنا بر نظریه فلسفه الهی و باور به معاد و قیامت در جهان آخرت حاصل می‌شود و اقتصاد اسلامی باید به این مبانی انسان‌شناسی و جهان‌شناسی توجه نماید ازاین‌رو اقتصاد اسلامی، بااخلاق هم‌نوا است و در خدمت جامعه قرار می‌گیرد. برخلاف اقتصاد غربی که بر عقلانیت ابزاری مادی نگر و منافع مادی و جزئی توجه دارد و اخلاق و منافع جامعه، اصالتاً در آن جایگاهی ندارد.

این نشست علمی هم‌زمان به‌صورت آنلاین نیز پخش گردید و مورد استقبال کاربران فضای مجازی قرار گرفت.